AKTUALITATEA

Ekonomia | 2022-11-26

EH Bilduk Hego Euskal Herrirako estrategia energetiko bat aurkeztu du gaur, Bilboko Bizkaia Aretoan egindako ekitaldian. Ezker subiranistak nabarmendu duenez, larrialdi ekologiko eta klimatikoaren eta krisi energetikoaren testuinguru historikoan gaude, eta Hego Euskal Herria egoera oso ahulean dago. Arazoa kolosala da; arazo hori erronka handitzat hartu behar dugu, eraldaketa integralerako aukera bihurtu ahal izateko.

Arnaldo Otegi koordinatzaile nagusiak, Pello Otxandiano programa zuzendariak eta Mikel Otero trantsizio energetikorako idazkariak parte hartu duten ekitaldian, EH Bilduk azpimarratu du trantsizio energetikoak eraldaketa ekosozialaren palanka izan behar duela, beste ekoizpen eta kontsumo modu batzuetara eramango gaituena.

Klima aldaketaren erronkari aurre egiteko helburuaz gain, EH Bilduk gaur aurkeztutako estrategiarekin herrialdearentzako subiranotasun maila handiagoak bilatzen ditu. Hau da, gure energia-kontsumoa lurralderatzea, gure kontsumoez arduratzea eta, beraz, geure lurraldean energia nola sor dezakegun aztertzea, autosufizientzia-maila handia lortzeko; eta, era berean, ekoizpen-bitartekoak demokratizatzea, energia enpresa transnazionalek botere publikoetan duten eragin erabakigarriari aurre egiteko baldintzak sortuz.

Gaur aurkeztutako dokumentua dokumentu bizia da, eraikitzen ari dena eta egokitzapenetara irekia, eta datozen hilabete eta urteetan atal desberdinetan zehaztasun handiagoa izango du. EH Bilduk azpimarratu du gaur Euskaldunan aurkeztutako dokumentua ez dela energia plangintza bat, funtsezkoagoa baizik. Euskal Herriko trantsizio energetikoak zer izan behar duen azaltzen duten gidak dira: norabide politikoa eta oinarri estrategikoak, hemendik aurrera beharrezkoak diren erregulazioak, plangintzak eta estrategia sektorialak eraikitzeko.

 

Oinarrizko printzipioak

1.- Ez dago beste aukerarik, egin behar da

Krisi ekologikoa fase kritiko batean sartu da: gauzak oso itsusi jarri dira planetarentzat eta bertako biztanle eta gizarteentzat. Inork ez ditu krisi klimatikoaren ondorioak alde batera uzten, ezta eredu energetikoa birmoldatzeko premia larria ere. Hirigintza eta industria iraultzaren protagonista izan garen gizarteok eta horren ondorengo bilakaerak, gainera, erantzukizun saihestezina dugu. Atmosfera berotegi efektuko gasez gainezka dago, ez du emisio gehiagorik onartzen, eta gure metabolismo sozioekonomikoari eusten dioten baliabide energetiko fosilak agortzen ari dira.

Zantzu guztien arabera, berotze globalari 1,5ºC-tik behera eusteko helburuak orain arte aplikatutakoa baino askoz ahalegin handiagoa eskatzen du; aldi berean, petrolioaren eta beste baliabide natural batzuen ugaritasunaren aroaren amaieraren zantzuak errealitate hurbilak dira.

2.- Oso kalteberak gara

Hego Euskal Herriko egungo ongizate eta produkzio eredua, neurri handi batean, energia fosilaren kontsumoan oinarritzen da. Gure lurraldearen bizi autonomia oso txikia da, gure oinarrizko premiak asetzea urrutiko herrialdeetara egindako erosketen edo Iberiar Penintsulako gainerako herrialdeetan sortutako elektrizitate erosketen %80ren mende dago. Baliabideak gero eta gehiago agortzeak, energiarekin lotutako tentsio geopolitikoek edo merkatuen prezioan gertatzen diren asaldurek ondorio larriak dituzte gure herrian.

3.- Irtenbide energetikoak aurkitu behar ditugu gure lurraldean

Hainbat hamarkadatan ez gara konturatu nondik zetorren gure hiri sistemaren eta ekoizpen egituraren oinarri den energia kopuru handia. Hidrokarburoak dituzten itsasontziak eta kamioiak sartu izana edo linea handietan elektrizitatea inportatu izana nahiko oharkabean igaro da. Eredu hori lehenbailehen ordezkatu behar da.

Duela mende pare bat behar genuen energia lurraldetik bertatik zetorren, gehienbat biomasa moduan, hau ere hidraulikoa eta eolikoa. Eszenatoki berrian lurraldea da, berriz ere, behar dugun energia emango diguna, baina orain, batez ere elektrizitatea sortzen duen teknologia garaikidearen bidez. Kontsumitzen dugun energia gehiena baliabide natural eta berriztagarrietatik datorren eredu batera egokitu behar dugu: haizea, eguzkia, biomasa, ura, geotermia, etab. Lehengai energetikoak autoktonoa eta berriztagarria izan behar du.

Horretarako, beharrezkoa da hurbileko metabolismo berri bat sustatzea, hiria eta lurraldea birakoplatzea, lurralde barruko egokitzapen prozesu bat (ura, zirkulartasuna eta elikagaiak) eta lurraldearen funtzioen arteko harremanen birdefinizio bat (bizilekua, lana, ikasketak eta beste batzuk), mugikortasun motorizatuaren beharrak murrizteko.

4.- Autohornikuntza maila handia lor dezakegu, kontsumoa erdira murrizten badugu

Ez dago soluzio teknologikorik gauzak gaur egun dauden bezala mantentzeko, egungo energia iturriak gutxiago kutsatzen duten beste batzuekin ordezkatzen saiatuz. Gizartearen eta ekoizpenaren antolaketa osoak, pertsonen jokabideez gain, aldatu egin behar du, baldintza berrietara egokitzeko. Lehenik eta behin, energia kontsumoaren osagai bakoitza auzitan jarri behar da. Energia merkeena eta gutxien kutsatzen duena kontsumitzen ez duguna da.

Pertsonak beren eguneroko bizitzan eta une berezietan, enpresak beren industrietan eta zerbitzu zentroetan, edo administrazioak beren zerbitzu prestazioetan, denok gaude inplikatuta kontsumo aldaketan eta murrizketan.

Nahi den energia eredua komunitatea eta lurraldea inplikatzen dituen erabaki politikoa da. Kontsumoen eskaerak zalantzan jartzen ez badira, ez dago konponbide teknikorik energia horniduraren egungo esparruan. Estrategia horrek anbizio handiko helburu bat proposatzen du: 2008an erregistratutako mailetatik 2050era lehen mailako kontsumoa %50 murriztea, Alemaniak 2014an Energia Efizientziaren Plan Nazionalean ezarritako helburuei jarraituz.

5.- Bakoitzak, bere ingurunean, ahalik eta etekin handiena atera behar die hurbileko baliabideei

Asmo horiek errealitate bihurtzeko modurik onena autosufizientzia erraztea da, kontsumoa murrizteko eta energia berriztagarria sortzeko aukerak agortzen direnean soilik kanpoko kaptaziora joz; horrela, alde batetik, beharra eta energia xurgapena ahalik eta gehien doitzeko ahalegina egingo  da, eta, bestetik, energia sortzeko gaitasuna. Autosufizientzia konektatuaren printzipio hori honako hauei aplikatu behar zaie: eraikinei, birgaitze energetikoko jarduketa orokorren bidez; auzoei, tokiko energia komunitateei eta zerbitzu eta prestazio komunetako soluzio komunitarioei bidea emanez; mugikortasunari, joan-etorriak murriztearen eta garraio kolektiboa sustatzearen bidez kontsumoak murriztuz; eta industria guneei, energia eraginkortasuneko sareak eta sortze bitarteko propioak dituzten tokiko sareak kudeatzeko aukerak estutuz.

Printzipio hori eskala desberdinetan aplikatu behar da (eraikina, auzoa edo poligonoa, hiria, eskualdea eta lurraldea), betiere gertuen dagoen eremu geografikoan ahalik eta autosufizientziarik handiena lortzeko helburuarekin.

6.- Euskal Herriko energia-sistemak %100 berriztagarria izan nahi du, biltegiratzeko ahalmen handikoa

Epe luzera lortu beharreko helburua da urteko kontsumoa sorkuntza berriztagarriarekin parekatuta egotea, eta, horretarako, kontsumoa nabarmen murriztea lortu behar da. Energia berriztagarriaren eta kontsumoaren arteko doikuntza hori ezinezkoa da sistema elektrikoak kontsumo osoan parte-hartze handiagoa izan gabe, etxeko, mugikortasuneko eta industriako hainbat kontsumo elektrifikatuz.

Elektrifikazio berriztagarri indartsu baten ondorioz, ahalegin handia egin behar da lurraldean; izan ere, instalazio berriztagarriak leku egoki eta bateragarrietan kokatzeko erronka handia konpondu behar da, eskura dauden baliabideen arabera, ingurumen eta ondare aldetik sentikorrak diren espazioak baztertuz, elikagaiak ekoizteko lurzoruen erabilera orekatuz eta biodibertsitatea berreskuratuz, lurraldea zaintzeko ekintzen bidez, eta potentzial endogenoa hobetzen lagunduz, lurralde garapena sustatzeko ekintzen bidez.

Biltegiratze sistemen garapenak, herrialdearen errealitatera eta baldintzetara egokitutako garapen teknologikoekin, sendoagoa eta erresistenteagoa bihurtuko du sistema hori, energia elektrikoaren truke gero eta handiagoaren testuinguruan.

 

7.- Energia sistema berria beharren kudeaketa kolektiboan oinarritzen da

Esan daiteke erregai fosila nagusi den sistemak banakako konponbideak eta merkatuen tirania bultzatzen dituela baliabideen esleipenaren gainean. Energia sistema berrian, beharren kudeaketa kolektiboan oinarritutako konponbideak nagusituko dira. Tokiko energia komunitateak norbanakoen autokontsumoak baino hobeak dira, garraio kolektibo publikoa ibilgailu partikularra baino hobea da, enpresa lankidetzak lehia hutsa baino energetikoki eraginkorragoak dira.

8.- Eraldaketa handia bultzada publikoaren protagonismo argiarekin bakarrik izango da posible

Energia sistema birmoldatzea ikaragarrizko zeregina da, eta ekimen publikoak abiarazi eta elikatu behar du. Bultzada horrek osagai teknikoa du (gizarte prozesuak dinamizatzea eta arazoak konpontzea), bai eta lurraldean sortzen diren azpiegiturak ahalik eta gehien kontrolatzeko finantza laguntza ere.

Administrazio publikoaren inbertsio beharrak eta egungo inbertsio ahalmen ahula kontuan hartuta, uste dugu, lehen instantzia batean, inbertsio publikoak, komunitarioak eta pribatuak konbinatu behar ditugula, behar diren eraldaketei gihar publiko indartuarekin heltzeko gaitasuna izan arte behintzat. Bultzada publikoak gai izan behar du gizartearen interes komuna enpresa pribatuen irabazizko interesaren gainetik jartzeko.

Administrazio publikoak, gainera, aitzindaria eta eredugarria izan behar du estrategia horri erantzuten dioten mota guztietako irtenbideak aplikatzen bere jardun eremuan.

9.- Lurraldean bizi den komunitateak izan behar du lurraldean dauden energia azpiegituren onuradun

Gaur egun, energia enpresa handien eta inbertsio funtsen esku dagoen energia sektorea demokratizatu behar da, irabazi asmoek aurrez aurre talka egiten baitute gizartearen interes komunarekin: energiaren eskuragarritasuna (gizarte ongizatea bermatzeko funtsezko ondasun publikoa) bidezko prezioan eta trantsizio energetiko jasangarrian.

Sorkuntza da demokratizatzea premiazkoa den kate maila. Sorkuntza partekatuenak, autokontsumoak, sozializazio formulak ditu tokiko energia komunitateen bidez. Interes politiko handieneko formulazioa da; izan ere, tokiko komunitateak animatzen ditu beren energia kontsumoez arduratzera, erabat demokratikoa den konponbide kolektibo baten bidez, energia enpresa handiekiko ahalik eta mendekotasun handiena kentzen saiatuz.

Bada, era berean, antzeko irtenbideak ezarri behar dira goragoko sorkuntza eskaletarako. Hori da hurrengo urteetarako eztabaida demokratikoaren ardatz nagusietako bat: ez da onargarria, termino demokratikoetan, prezioak finkatzeko sistema bat, herritarren eta enpresa txikien interesei erantzuten ez diena, baina enpresa energetiko jakin batzuk arrazoirik gabe aberasten dituena.

Hego Euskal Herriak sorkuntza eta biltegiratze azpiegituren kontrol publikoari eutsi behar dio, azpiegitura horiek oso estrategikoak baitira energia krisiaren testuinguru globalean.

10.- Eraldaketa handia posible izango da soilik jendearekin egiten bada

Tentazio autoritarioen aurrean, ez dago zalantzarik: hau jendearekin egin behar da. Horretarako, ezinbestekoa da zentzu kolektibo bat eraikitzea, interes komuna gailenduko duten konponbide demokratikoak proiektatzeko eta bultzatzeko gai izango den zentzu komunitario indartsu bat. Ahalegin horretan, beharrezkoa izango da espazio demokratiko formalak gainditzea eta gobernantza kooperatiboko ereduetan sakontzea. Esan bezala, trantsizio energetikoa prozesu sozial eta ekonomikoa da, eta, ezinbestean, gure gizarte antolamenduaren metamorfosia ekarri behar du. Horrek aldaketa kultural sakonak eskatzen ditu, benetako balio aldaketa.

Eta ez dugu bakarrik jokatzen: eskuin politikoak konponbide errazak planteatuko dizkio benetan konplexua den arazo bati, hain zuzen ere, negazionismo klimatiko esplizituan edo ziurgabetasun zientifikoek babestutako atzerapausoan oinarrituta. Bizi ditugun garaiekiko kaosaren eta ziurgabetasunaren beldur izatea kudeatzeko zaila den emozioa da ezker eraldatzailearentzat; horregatik, beharrezkoa da herritarren deliberazio prozesuak eta gizarte aktibismoko moduak aktibatzea, analisi tekniko zorrotzetan oinarrituta, aldaketa politiko eta sozialaren bektoreak bultzatuko dituztenak.