AKTUALITATEA

| 2023-10-10

Bizkaia, Gipuzkoa eta Arabako aldundietako EH Bilduren arduradunek agerraldia egin dute gaur, zalantzan jartzeko ea EAJren erreforma fiskalaren oinarrian aberatsentzako "pase foral" bat ezarriko den. Iker Casanova EH Bilduren Bizkaiko aldundiko arduradunak hartu du hitza, Gorka Ortiz de Guinea Arabako aldundiko EH Bilduren arduradunak eta Zelai Amenabarro Gipuzkoako aldundiko EH Bilduren arduradunak lagunduta.

EAEko hiru lurraldeetan, Espainiako Estatuak 2022. urtearen amaieran ezarri zuen Fortuna Handien Elkartasunaren Aldi Baterako Zerga ezarri eta aplikatzeko aurkeztu diren hiru proiektuen balorazioa egin nahi dugu EH Bildutik. Emandako gertakariak nahiko ezagunak dira eta arau hauen edukia publikoa izateaz gain, komunikabideek ere baloratu egin dituzte.

Hasteko, esan dezagun, 2022an, batez ere Ukraniako Gerrak  eta honek sortutako prezioen igoerak ekarritako aldaketa ekonomikoei eta pertsonei eta administrazio publikoei egindako kalteei aurre egiteko, Estatuko Gobernuak zenbait neurri proposatu zituela, besteak beste, zerga hori. Neurri horien helburua da ondare-zerga osatzea eta ez dagoen edo ez den tokian ordeztea. Zerga horrek aukera ematen zien foru-ogasunei ondarearen gaineko zerga handitzeko. Ondarearen gaineko zergaren %100 salbuetsita zegoen, baina zerga berriaren tasak handiagoak zirenez, diru-bilketa handitzeko aukera ematen zuen. Hau da, oinarri bereraren gainean lagundu beharreko diru-sarreren maila hobetzea.

Zerga hau 2022aren amaieran jarri zen indarrean. Nafarroan 2022aren amaieran, Aurrekontuen Legearen xedapen gehigarri bati esker, zerga propioen katalogoa sartu eta 2022an aplikatu zen. EAEko hiru aldundiek ordea ez dute horrela egin. Beraz, 2022aren amaieran zerga berria ez da diru-bilketako subjektua. Gogoratu behar da gainera, aldi baterako zerga dela 2022 eta 2023rako.

Beraz, Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan ez da zerga hau biltzen, araudia ez delako 2022. urtera egokitzen. Aurten 2023. urtearen erdia baino gehiago igaro dira, eta konturatu gara ez dela mekanismo juridikorik eratu zerga berria egokitzeko. Joan den astean, Bizkaiko Batzar Nagusietan Foru Gobernuari bere asmoei buruzko galdera egin genion, eta Bizkaiko Foru Aldundiak eta gainerako aldundiek zerga berri honi lege-esparrua emateko proiektu bat izapidetzen ari dela jakinarazi digute.

Joan den ostegunean ezagutu genituen zerga berri horren edukiak, eta ikusi genuen EAJko foru aldundiek Fortuna Handien gaineko zerga desnaturalizatzea planteatzen dutela, modu horretan bere adierazpen minimora edo espazio sinbolikora mugatzen duela. Fortuna Handien zerga erabat desnaturalizatuta geratzen da, foru-aldundiek mahai gainean jarri duten proposamenaren bidez.

Zergatik? Bada gaur egungo ondare-zergaren tasak ia bere horretan mantentzen dituelako, eta, beraz, Fotuna Handien zerga ordaindu behar zutenen dirubilketaren mantenuari eusten dio. Tarte berri bakarra ezarri da 16 milioi euroetatik aurrera, eta %3,5eko tasa aplikatu zaio. Horrek esan nahi du ondarearen gaineko zerga ordaindu behar duten 17.000 pertsonetatik, soilik 300 direla gehiago ordainduko dutenak. Hori babes fiskalaren esperoan, Espainiako Estatuaren baitako apalena dena eta hemen ere babes fiskala jaisteko baliatu dena. Beraz, zerga horrek ez du edukirik, ez maila ekonomikoan, ez maila politiko eta pedagogikoan. Izan ere, une honetan funtsezkoa da ekonomia fiskaleko sistema berri baterantz pedagogia egitea. Eliteek azkenaldian ezarri dituzten sistema fiskal ahulak zalantzan jartzeko unea da. Eta horregatik uste dugu zerga honek dirua biltzeko gaitasuna duela. Baina, batez ere, gizarteari mezu bat proiektatzeko gaitasuna duelako, hau da, fiskalitateak progresiboa izan behar duela eta gehiengoaren gainetik, baliabide gehiago izateko zortea duten pertsonek diru-sarreren ehuneko handiagoa ordaindu befhar dutela. Hori da progresibitatea. Eta dirutza handiek ekarpen handixeagoa egin behar dutela esanez, mezu bat igortzen ari gara: fiskalitateak progresiboa eta birbanatzailea izan behar du, eta administrazioek zerbitzu publikoen sustapen ekonomikoaren eta aberastasunaren banaketaren eskaera gero eta handiagoa izan dadin behar dituen tresnak izan behar dituzte.

Beraz, aldundiek, de facto, aberatsentzako foru-baimen moduko bat aplikatu dute Madrilen onartutako Fortuna Handien zergaren gainean. Hala, euskal aldundien obeditzeko baina ez betetzeko tradizioa, historikoki Estatutik zetozen arauak formalki bete baina praktikan edukiz husteko erabili dena galdu eta desnaturalizatu egiten da, eta eliteak defendatzeko tresna bihurtzen da. El PNV ha aplicado un pase foral para ricos al impuesto instalado por el Gobierno del Estado.

Horregatik, ulertu behar dugu ea Urkullu jaunak Ayuso andreari dumping fiskala egitea leporatzen dionean zer den zehazki Urkullu jaunari gogaitzen diona Madrileko dumping fiskalaz, dumping-a bera ala Madrilek egitea. Izan ere, hemen dumping fiskala egiteko aukera dutenean, aprobetxatu eta gauzatu egiten dutelako. EAEko aberatsentzako tasak txikiagoak dira eta hemengo aberatsek, inguruko aberatsek baino gutxiago ordaintzen dutelako. Ez gara ondareak ez desnaturalizatzeko zuhur jokatzeaz ari. Hemen dumping fiskala eskala txikian egiteko aprobetxatu da, EAEko aberatsek gutxiago ordain dezaten. Hori da EAJren proposamen fiskala.

Horregatik, erreforma fiskal berri baten atarian gauden honetan, egia den arren foru-gobernuak dagoeneko espektatibak murriztu dituztela eta egun, egokitzapenei edo aldaketei buruz ari direla hitz egiten erreforma baten inguruan hitz egin beharrean; hala, euskal gizarteak urteetan aldarrikatu duen erreforma fiskala erdigunean jarri ordez, zerga-tresnak gero eta eskaera handiagoak dituen errealitate batera egokitzeko, kezkagarria iruditzen zaigu oso, erdigunean filosofia erregresibo bat txertatzea, ez datorrena bat gehien daukanak gehiago ordain dezala filosofiarekin. Are okerrago: kontrakoa adierazten du, abantaila fiskalak eta askatasuna aberatsenentzat. Estatu mailako komunikazio hedabide batek hala adierazten zuen ere. Hori da EAJren Fortuna Handien gaineko zerga kudeatzeko modua. Eta zoritxarrez, uste dugu hori dela erreforma fiskalaren proposamenean geratuko dena.

Horregatik, EH Bilduk hainbat galdera egin ditu hiru Batzar Nagusietan, batetik jakitea zenbat diru galduko dugun diru bilketan EAJk herrialde honetako aberatsenei zerga tasa jaitsi ostean. Beherapen horrek zenbatekoa izango den kuantifikatzen saiatuko gara. Izan ere, uste dugu kopuru hori ez dela erabakigarria izango, baina hainbat milioi eurokoa izango dela. Eta, gainera, hiru diputatu nagusiei galdetuko diegu aurrean dugun erreforma fiskalerako dituzten asmoei buruz. Jakin nahi dugu ea filosofia horrek bideratuko duen erreforma fiskala. Kezkatuta gaude beste norabide bat hartu behar dela uste dugulako. Beldur gara EAJk fiskalitate erregresiboaren alde egingo duelako, pixkanaka gainditu beharko genukeen iraganaren alde. Beldur gara EAJren erreforma fiskala atzera pausoa edo makillaje hutsa izango ote den, herrialde honek behar duen benetako erreforma fiskaletik urrun.