AKTUALITATEA

| 2021-05-02

Egia da Maiatzaren Lehenean langileen borroka gogoratzen dela, eta ez soilik lan baldintzen hobekuntzari dagokionez. Garai historiko batean, langileek kontzientzia mota jakin bat ez ezik, gizarte eredu alternatibo bat ere irudikatzen zuten. Maiatzaren Lehena mundua beste era batera eraikitzeko aukera gogora ekartzera dator.

Kapitalismoak eta neoliberalismoak bizitza berehala ikustera eraman gaitu. Orain arte gizateriaren historian gertatu ez diren hiru aldaketa handi hautematen ditut. Aztarna ekologikoak arriskuan jartzen du planetako bizitza. Ezkerra ez da gai hausnarketa horrekin batera dinamika "erradikal" bat egiteko; izan ere, aberastasuna eta kontsumoa kontsumitzeko modu hori bidegabea izateaz gain, planetako bizitza arriskuan jartzen ari da. Bestalde, orain arte munduko potentzia ekonomikoak potentzia militarrak ere baziren. Litekeena da datozen urteetan potentzia hegemonikoa Txina izatea eta potentzia militar hegemonikoa AEBak izatea. Hori ez zen inoiz gertatu. Eta bada hirugarren faktore bat nire ustez erabakigarria dena ezkerrak egoeraren irakurketa egokiak egin ditzan. Klase ertainak, nork bere burua operatu duen klasea denak, beti eraman du bere DNA politikoan eskailera sozialaren metafora, non belaunaldiz belaunaldi eskalatzen zen. Egungo sistema ekonomikoan, 2008ko finantza-krisiaren eta egungo krisiaren ondoren, klase ertain autopertziatu hori beherantz begiratzen hasi da, eta ez gora; proletarizazio prozesu batean dago. Konturatzen dira gu bizi garena baino okerrago biziko dela, eskubide gutxiagorekin eta beldur handiagoarekin. Horren ondorioz, gizarte batzuk definitzen ari dira, eta beldurra, segurtasunik eza eta kezka direla eta, gertatzen ari den guztiaren kudeaketa politikoa egin dezakete batzuek. Baina irakurtzeko funtsezko faktorea klase ertain horien egoera da, igo beharrean jaitsi egingo direla badakitelako.

Klase ertainak, herrialdeetako burgesia txikiak, beldur direnean, erradikalismorako joera naturala dute. Batzuetan erdiko klase horiek ezkerrerantz erradikalizatu dira, baina gehienetan eskuinerantz erradikalizatu dira. Beldur horren ondorioz, 1930eko hamarkadan Alemanian nazional sozialismoaren sorrera eragin zuen segurtasun falta horren ondorioz, autoritarismoaren gorakada gertatzen ari da; beldurtuta dauden klase ertainek ordena jartzea nahi dute, beren ustez “ordena naturala” den berreskuratzea nahi dute, hau da, eskailera soziala. Ez dira konturatzen horrek sistema autoritarioak sortzen dituela. Gobernantza eredu autoritarioak eraiki nahi dituzte askatasunaren izenean. Orain neofaxistek iraultza erabat autoritario eta kontserbadorea martxan jarri nahi dute askatasunaren izenean. Askatasun burgesaren izenean. Nik nahi dudan lekuan jan dezaket, nik maskara jantzi dezaket edo ez, nik garagardo bat edan dezaket edo ez. Hori da askatasun burgesa, indibiduala. Ezkerrak askatasunaren beste zentzu bat berreskuratu behar du. Diruarekin bakarrik erosten den askatasuna ez da askatasuna, pribilegioa da.

Iruditzen zait Maiatzaren Lehenean ezkerrak, baita sindikatuek ere, mobilizatu egiten direla bidezkoak eta beharrezkoak diren eskaerak eginez, baina berehalakoari bakarrik erantzuten diotela, gaur egun ditugun arazoei. Ezkerrak munduaren kontakizuna berreskuratu behar du. Ez dago arazo isolaturik. Arazoa ekoizpen eta kontsumo sistema ekonomiko bat da, planeta arriskuan jartzen duena, aberastasuna modu ez ekitatiboan banatzen duena, eta askotan bizitza ezinezko bihurtzen duten baldintzetan sortzen duena. Ezkerrak, hitzaren terminorik eraikitzaileenean diot, bere posizioa "erradikalizatu" behar du. Ezin gara anbiguoak izan gaurko egunean. Egoera hori ezkerreko proiektu alternatibo batekin baino ez da konpontzen. Hemen ez dago erdibidekorik. Mundua bi oinarriren gainean eraiki daiteke. Dirua oinarri hartuta, batzuek diru asko pilatzea dute helburu, Pepe Mugicak esango lukeen bezala; baina mundua eraikitzeko beste modu bat dago, jendea eta bere beharrak erdigunean jarriz. Orduan, dirua instrumentala da, eta jendeak etxebizitza, hezkuntza, zaintzak... ziurtatuta izateko balio du. Eredu hori eraiki behar du ezkerrak. Bizitzea egokitu zaigun aroa definitzeko esaldi bat badago, gazteek asmatu zutena: "Hau da dagoena". Ezkortasun horren aurrean, ezkerrak "hau da aldatu behar dena" esan behar du.

Euskal ezker subiranistak zentratu behar du eztabaida. Orain, pandemian, ideia bat ari da indartzen: garrantzitsuena pandemia da, politika sozialak, politika publikoak dira zaindu beharrekoak... horrek subiranotasunarekin zerikusirik ez balu bezala. Urkullu lehendakaria Madrilen alarmaren egoera luzatzea erregutzen ari den honetan, esaten duguna da subiranotasuna dela nork erabakitzen duen, zer erabakitzen duen eta non erabakitzen duen. Ezker subiranistak esaten duena Euskal Herrian erabakitzen da, dena Euskal Herrian erabakitzen da eta Euskal Herrian bizi eta lan egiten dugun guztion artean erabakitzen da. Subiranotasunik gabe, aplika daitezkeen politika publikoak zailagoak dira, indar harremana ezkerrarentzat hemen Espainiako Estatuan dena baino askoz mesedegarriagoa den heinean. Beraz, hemen "hau da aldatu behar dena" inplementatzeko aukera dugu. Hemen, Euskal Herrian, egin daiteke.