Donostia
Krisi garaietatik onena ateratzen dela esan ohi da, eta krisia ondo kudeatzen asmatzen duena indartuta ateratzen dela. Izan ere, egunotan ikusten ari gara elkartasuna eta lan komunitarioa –auzolana– derrigorrezko berrogeialdi honen protagonista bihurtzen ari direla. Donostiar askok erabaki dute elkartzea eta zaintza sareak sortzea euren auzoetan, behar gehien dutenei laguntzeko (bakarrik bizi diren adinekoak, behar ekonomiko desberdinak dituzten familiak eta abar). Merkatari eta ostalari txikiak ere eredugarri izan dira, eta eguneroko menuak prestatzea erabaki dute, orain arte elikagai bankuaren laguntza jasotzen zuten familia eta pertsonen artean banatzeko –Pandora eta Gandarias jatetxeak, adibidez-. Gainera, oraingoz 123 donostiarrek erabaki dute diru kopuru bat jartzea «etxean geratu» leloa jarraitu ezin duten pertsona horiei guztiei laguntzeko, hau da, etxerik ez dutenei, eta 7.000 euro baino gehiago bildu dira egun batzuetan, Donostiako Harrera Sare Herritarra kudeatuko dituenak.
Esan ohi da, halaber, krisi egoeretan jabetzen garela benetan zer axola duen eta zer ez. Eta krisi berrien prebentzioari begira hobetu beharreko esparruak detektatzeko ere balio dute. Martxoaren 15ean alarma egoera ezarri zenetik gure hirian gertatutakoa ikusita, eta hiriko kolektibo, erakunde eta bizilagun askoren eskaerak lehen pertsonan entzun ondoren, uste dut hiru lehentasun urgenteren edota etorkizuneko erronken aurrean kokatzen garela.
Lehenik eta behin, merkataritza txikiaren papera gure auzoetan. Udalak makro-merkataritza-guneak bultzatu ditu urteetan zehar (Garbera zabaltzea, Belartza proposatzea …), baina egunotako beharrek erakutsi digute gertukoaren balioa, etxe ondoko dendarena, garraiorik behar ez duena, arreta pertsonalizatua duena, Whatsapp enkarguak ere eskaintzen dizkiguna, eta erosketaren bila jaisten garenean dena prest duena ahalik eta seguruen egon gaitezen.
Eta, era berean, berrogeialdiak etorkizunerako bidaia oparitu digu: zer gertatuko da gure kaleetan azken urteotako denda txikiak ixteko joerak bere horretan jarraitzen badu? Gogoratu behar da hiriko denden %10 itxi dituztela azken 4 urteetan, eta bereziki kezkagarria da Grosen kasua, itxiera horien %40 biltzen baititu. Etorkizunerako bidaia horretan ikusten ditugu bizitzarik gabeko kaleak, produktuak lortu ahal izateko garraiobide baten erabateko menpekotasuna, dendetan lan egiten zutenak langabezian… Eta hori ikusita, erakundeetatik premiazko konpromisoa hartu behar dugu merkataritza txikiaren aldeko benetako apustu eraginkorra egiteko, eta merkataritza gune handien moratoria betearazteko.
Bigarrenik, aspalditik mugimendu feministarekin batera iragartzen genuen beste krisi bat jarri du mahai gainean osasun krisi honek: mendekotasuna duten pertsonen zaintzaren krisia. Eta datu positibo gisa esango dut COVID-19k, gutxienez, gure adinekoak egunero artatzen dituzten etxez etxeko 400 laguntzaileri merezi duten aitorpena ematen lagundu duela. Orain, aitorpen sozial hori aitorpen ekonomiko eta laboral bihurtzea falta da, langile horiek gaur egun bizi duten prekarietate-egoeratik atera daitezen, bai etxebizitzetan lan egiten dutenak (Donostiako etxeetan lan egiten duten emakume migratzaile guztiak ahaztu gabe), bai adinekoen egoitzetan lan egiten dutenak ia urtebete daramate greban, erakundeen erantzunaren zain).
Eta hirugarrenik, etxebizitza duin bat izateak duen garrantziaz konturatu gara egunotan. Teorian hori jada bagenekiela esan daiteke, Etxebizitzaren Euskal Legeak etxebizitza eskubide subjektibo gisa aitortzen duelako. Baina, praktikan, plan estrategiko, zirriborro, txosten eta proiektuen artean pertsonak galdu dira bidean. Eta martxoaren 15tik «geratu etxean» leloak gogorarazten digu hirian 200 pertsona baino gehiagok ez dutela non geratu. Hirugarren sektoreko erakundeen presioak lortu du Donostiako Udalak 180 bat pertsona hartzeko lekuak egokitzea, baina oraindik egunero 70 inguru lo egiteko leku baten zain geratzen dira aterpe horien atarian. Eta nire galdera da: zer gertatuko da jende honekin guztiarekin alarma egoera amaitzen denean? Aterpe horietako ateak itxi eta kale gorrian utziko ditugu? Pentsatu nahi dut horrek guztiak balioko digula konturatzeko gizarte osasuntsu eta kohesionatu bat izateko modu bakarra ongizate-sistema indartsu bat eraikitzea dela, inor atzean utziko ez duena.
Donostiako Herritarren Harrera Sareak egunotan argitaratutako komunikatuaren hitz batzuk hartuko ditut: «Ez da onargarria egiten ari diren ekintza positiboen atzean ezkutatzea, gero benetan larriak diren egoeren aurrean gizatasun faltaz jokatzen badugu, ekintza positibo horiek guztiak antzu bihurtzen direlako».
Espero dezagun derrigorrezko geldialdi honek, elkartasunerako eta hausnarketarako aukera honek, nahi dugun hiriari forma ematen eta indartuta ateratzen lagunduko digula.
COVID-19 pandemia krisi honen aurrean hartutako hezkuntza irtenbideak diseinatzerakoan familia eta ikasle prototipo zehatz batean pentsatu da, egoera txarrean dauden kolektiboak kontuan hartu gabe. EH Bilduk beharrezkotzat jotzen du neurri zuzentzaileak hartzea, instituzio guztietan eta baita Donostiako udalean ere. Inguruko udalek egoerari aurrea hartzeko eta behar dutenei ordenagailuak eta Interneterako sarbidea eskaintzeko gaitasuna izan dute. Donostiako Udal Gobernua, Covid19ren krisi honetan beste neurri batzuk hartzerakoan bezala, berandu doa jada, baina horrek ez du esan nahi guztiz beharrezkoak diren hainbat neurri hartzeko garaiz ez gaudenik.
Ildo horretan, EH Bilduk ekimena hartu du, eta sortutako egoera aztertzen duen dokumentu bat egin dugu. Bertan, guztiz gauzagarriak diren hainbat neurri proposatzen ditugu, eragile sozial eta politikoen eta Donostiako hezkuntza-komunitatearen artean adostu beharko liratekeenak, eta, nolanahi ere, osasun-berme guztiekin gauzatu beharko liratekeenak, birusaren hedapenari eustea baita oraindik ere gizarte osoaren lehentasuna.
Bestalde, auzoetan sortu diren boluntariotza eta zaintza sareekin ere harremanetan gaude, ikasleei laguntzeko formulak aztertzeko. Auzoetako sare horietan 600 boluntario baino gehiago parte hartzen ari dira eta, orain arte, adinekoei laguntza ematen ibili dira. Orain, berriz, prest agertu dira Donostiako ikasleen arteko desberdintasunak arintzeko eta hezkuntzarako eskubidea bermatzeko neurriak hartzeko.
Udal Gobernuaren konpromisoa lortzea falta da, baliabide materialak eskaintzeko (kultur etxeetan eta liburutegietan, esaterako, erabiltzen ez diren ordenagailuak) eta baita giza baliabideak ere (haurtxokoetako eta gaztelekuetako langileak …). Udal gobernuaren ardura da inplikatutako eragileen artean koordinazio lanak egitea, hezkuntza-komunitateak, Hezkuntza Saila, zaintzako boluntarioen sareak, Udaltzaingoa, etab.
EH Bilduren aldetik hainbat hezkuntza-komunitaterekin harremanetan jarri gara dagoeneko, haien egoeraren berri izateko, eta egiaztatu ahal izan dugu arazo larria dela Donostian ere.
Eustat-en arabera (2019), seme-alabak dituzten EAEko familien % 91,2k ordenagailua du etxean. Hau da, seme-alabak dituzten familien %8,8k ez dute ordenagailurik. Donostiako datu ofizialen faltan, EH Bildu zuzenean ari gara informazioa biltzen ikastetxeetatik, eta ziurta dezakegu Donostian eremu batzuetan ordenagailurik eta Interneterako sarbiderik eza uste baino zabalduago dagoela. Ehunka dira etxean ordenagailurik ez duten Donostiako haurrak.
Bestalde, gurasoen esku utzi da ikastetxeek bidalitako etxeko lanen jarraipena, baina kasu askotan, hori erraz egitekoa ez dela ikusi da. Alde batetik, guraso askok telematikoki egiten dute lana, beraz ezin laguntzen egon uneoro, eta batzuetan horietako batzuek ez dute izango, ez hizkuntza aldetik, ez ulermen aldetik haurrei laguntzeko mailarik, eta aurrek ezin izango dituzte lanak aurrera eraman.
Gainera, Eusko Jaurlaritzak jantoki-beka duten ikasleei jantoki-zerbitzua etenda dagoen bitartean laguntza horiek mantentzea erabaki badu ere, laguntza horiek zuzenean familietara ez iristea gertatu daiteke.
Laburbilduz, COVID-19 pandemia krisia dela eta, haurrak etxean geratzeko agindua eman eta EAEko Hezkuntza sailak hezkuntza presentziala eten du. Honek, praktikan, esan nahi duena da ikasleak etxetik egingo dutela “lan” eta irakasleek on-line (emaila, barne sareak, sare sozialak) bidaliko dietela egin beharreko lana. Gainera, ikasleak ezin direnez ikastetxeetara joan, bertako zerbitzu guztiak eten egin dira. Tartean, oinarrizkoa: jantoki zerbitzua. Ondorioz, gabeziak eta desberdintasunak sortzen ari dira, batez ere Interneterako sarbide faltagatik. Eta ikasle askoren hezkuntzarako eskubidea urratzen ari da.
EH Bilduk Donostian dugun egoerari buruzko txosten bat egin du, eta hiriko hezkuntza-komunitateekin, sindikatuekin, auzoetako boluntarioen sareekin eta beste eragile batzuekin partekatzen ari da, eta Udal Gobernuari eta gainerako talde politikoei konpromisoak eskatu dizkie
EH Bilduk proposatu du aurreztutako dirua babes-ekipoak erostera eta dendariei, indarkeria matxistaren biktimei eta bazterketa-arriskuan dauden pertsonei laguntzera bideratzea
COVID 19k eragindako osasun-krisiak kontaezinezko ondorio sozial eta ekonomikoak sortuko ditu, eta dagoeneko sortzen ari dira. Donostiaren kasuan, egun dauden desberdintasunak areagotuko dira, bai ekonomikoak, bai sozialak. Horregatik, Udal Gobernuak, krisiaren osasun kudeaketa egiteaz gain (udal langileria babesteko neurriak, desinfekzioa eta abar), beste neurri ekonomiko batzuk jarri behar ditu martxan, okerren pasatzen ari diren donostiarrei zuzenduta.