Donostia
Lehenik eta behin, besarkada bat bidali nahi diegu Covid-19aren pandemian senide bat edo gertuko norbait galdu duten pertsona guztiei eta gaixotu diren guztiei. Udalaren datuen arabera, 49 pertsona hil dira Donostian COVID-19a dela eta. Bestetik, 800 positibo zenbatu dituzte orain arte, eta seroprebalentzia azterketako datuak estrapolatzen badira, 5.000 pertsona inguru kutsatu dira gure hirian.
Krisiaren kudeatzeari dagokionez, EH Bilduk azpimarratu nahi du Eneko Goia saiatu dela - eta saiatzen jarraitzen duela - krisia istripu iragankor bat balitz bezala kudeatzen. Izan ere, Donostiako Udal Gobernuak, gure inguruko beste hiri eta udalerri batzuekin alderatuta, denbora gehiegi behar izan zuen erreakzionatzeko (adibidez, Gasteizen baino 12 egun beranduago kendu zen TAO hemen). Eta atzerapenaren arrazoia da, neurri handi batean, Eneko Goiaren Gobernuak ez zuela pandemiaren irismenari buruzko diagnostiko egokirik egin. Eta horrelako krisi baten aurrean alkate batek eta udal-gobernu batek jokatu behar zuten paperaren inguruko kalkulu-akats horrek traba egin dio Gobernuaren jarduerari hasiera hasieratik. Eta diagnostiko oker hori islatzen ari da deseskalatze-prozesuan eta datozen hilabeteetarako hartzen ari diren erabakietan.
Pandemiaren dimentsioa ondo ulertu zutenak modu altruistan auzoetan eratutako zaintza-sareetan partu hartu duten 700 pertsonak izan dira. Alarma Egoera iragarri zen egun beretik hasi ziren taldeak eratzen, eta astebetean auzo guztietatik zabaldu ziren, hiritar zaurgarrienei laguntzeko prest. Nabarmendu behar da, halaber, hiriko hainbat gizarte-eragilek jarrera proaktiboa izan dutela konfinamendu osoan zehar, ekarpen eraikitzaileak eginez, adibidez, etxerik gabeko pertsonei laguntzeko edo mugikortasun seguru eta jasangarriaren norabidean.
Donostian, krisi sakonagoa
Osasun publikoan izan duen eraginaz gain, krisiak gogor jo du Donostiako egitura ekonomikoan.
Pandemiaren aurretik, Donostiako auzoen arteko errenta-desberdintasunak agerikoak ziren eta badirudi horrek bere ondorioak izan dituela orain: Altzan, kutsadura-tasak erdialdeko auzoetakoa bikoiztu eta hirukoiztu egiten du. Aztertu beharko litzateke ze lotura duen fenomeno honek bertan bizi diren zaintza sektorearen langileekin, euren lan-baldintzekin, etxebizitzaren prezioarekin eta abar. Dena dela, aste hauetan ikusi ahal izan dugu non zegoen orain arte indarrean egon den hiri-ereduaren sektorerik ahulena: zaintza sektorea.
Eta beste ondorio nabarmen bat da Donostian krisia gainerako euskal hirietan baino sakonagoa izango dela, neurri handi batean, nazioarteko turismoarekiko dugun mendekotasunagatik. Langile asko birkokatu egin beharko dira, edo sektorean lana banatzeko planak ezarri. Edozein kasutan, turismoan oinarritutako hiri eredu bat zein ahula den frogatuta geratu da. Baina Eneko Goiaren Gobernua ez da oraindik jabetu edo ez du jabetu nahi. Halere, etorkizunari begira, beste sektore ekonomiko sendoagoak indartzea saihestezina izango da.
Udal Gobernuak pandemiaren irismena eta ondorio sozio-ekonomikoak neurtzeko egin duen akats hori auzoetako denda txikientzako laguntzetan ere islatu da. Establezimendu bakoitzeko 680 euroko laguntzak oso urriak dira Errenterian edo Azpeitian adostutako 1.000 euro baino gehiagorekin alderatuz gero, herrialdearen bi adibide jartzeagatik. Eta Zorroaga Fundazioaren jabetzako lokalen kasuan, merkatariei alokairuak ez barkatzeko EAJk hartutako erabakiak agerian uzten du sektore horrekiko duen konpromiso maila.
Eta Donostiako udal Gobernua oso atzean geratu da mugikortasun jasangarriarekin eta bizikletaren sustapenarekin zerikusia duen erabaki guztietan. Izan ere, orain arte 800m kale baino ez dira “zona 10” bihurtu (oinezkoak + bizikleta + autoak), eta Askatasunaren Hiribideko errei bat birmoldatu dute autoek eta bizikletek partekatzeko. Hiriko erdigunera ibilgailu pribatuak iristearen aldeko apustua da oraindik ere udal gobernuaren lehentasuna.
Bestalde, arrakala digitalaren aurka ezer ez egitea justifikatzeko, Hezkuntzari buruzko eskumen falta teorikoaren atzean ezkutatu da Eneko Goia. Baina errealitatea da kultur etxeetako ekipoak, adibidez, erabiltzen ez ziren bitartean ikasle donostiar askok ezin izan dutela on line ikasi ordenagailurik edo wifirik ez zutelako. Era berean, Berra adinekoen egoitzako gertakari larriei dagokienez, Goiak bitartekari lanak ez egiteko eskumen falta ere erabili zuen argudio bezala. Halaber, etxez etxeko zerbitzuko langileek segurtasun-neurriak eskatu zituztenean, "hori enpresa esleipendunaren eskumenekoa zela" erantzun zuen hitz hitz Eneko Goiak. Eta jarrera hori mantendu zuen apirilaren 6 arte, Eudelek Udalaren ardura zela adierazi arte.
Gobernantza-eredua
Krisiaren irismena ondo ulertu ez izanaren beste ondorioetako bat da Eneko Goiak hiriko eragile sozialak eta oposizioko udal taldeak erabat baztertu dituela. Gure ustez, horrelako egoerei aurre egiteko modurik onena lidergo partekatzea da. Baina Donostian boterearen zentralizazioa izan da nagusi: Goiak ez du akordiorik bilatu eta ez du batasun irudia eman nahi izan. Terrazei buruzko araudia aldatzea auzo elkarteen iritziak mespretxatuz eta Aste Nagusia aldebakarrez bertan behera uztea adibide onak dira krisi garaian nola ez den gobernatu behar erakusteko.
Gobernantza-eredu autoritarioak zabaltzen ari dira leku guztietan, eta Donostia ez da salbuespen bat izan. Eta ezin dugu ahaztu Goiak, pandemiaren aurretik, Osoko Bilkuraren Araudia aldatu zuela oposizioko taldeen jarduna oztopatzeko. Pandemian zehar erakutsitako jarrera honen jarraipena da.
EH Bildu, proaktiboa
EH Bildu, une oro, proaktibo izaten saiatu da. Guztira, 50 proposamen zehatz baino gehiago egin ditugu osasun-krisiari eta krisi ekonomikoari aurre egiteko. Herritarren eta udal langileen osasuna babesteko neurriez gain (SAD, dBus...), EH Bilduk 20 proposamen zehatz baino gehiago aurkeztu zituen auzoetako dendei eta lehen sektoreari laguntzeko; eta ikasleen artean dagoen arrakala digitala arintzeko neurri guztiz gauzagarriak proposatu zituen; Donostiako kultur sektorea suspertzeko plan bat plazaratu zuen; behin-behineko bidegorriak ezartzeko beste plan bat proposatu genuen; eta, turismoaren sektorea birzuzentzeko proposamen bat aurkeztu genuen, begi bat etorkizunean jarrita eta beste bat sektorearen gaur egun dagoen egoera larrian.
Aurkeztutako neurri horietatik batzuk Udal Gobernuak jaso ditu, hala nola, Etxegintzak zailtasun ekonomikoak dituzten familiei alokairu soziala etetea edo auzoetako dendetako produktuak banatzeko plataforma bat sortzea (1). Gainera, poztu egin gintuen prentsan irakurtzeak Udalak Donostiako adinekoei banan-banan deitu ziela. Izan ere, EH Bilduk aurretik egindako proposamena zen, Errenterian konfinamenduaren lehen egunetik egiten ari zirela ikusi bezain laster egindakoa.
Etorkizunari begira, EH Bildu talka-plan integral bat prestatzen ari da krisi honetatik, eta etorkizunean etor daitezkeen beste krisi batzuetatik, Donostia indartuta atera dadin eta herritarron bizitza politika publiko guztien erdigunean jartzeko.
1 Atzo aurkeztutako Donostia Market Plaza plataformaz ari gara, baina esan beharra dago 170.000 euroko aurrekontua oso urria dela Donostia bezalako hiri batentzat. Logroñok, adibidez, Donostiak baino 35.000 biztanle gutxiago dituen arren, 250.000 euro inbertitu ditu; eta Azpeitiak (14.000 biztanle), 50.000 euro.
COVID-19ren pandemiak sortutako osasun-krisiak eragin handia du espetxean dauden pertsonengan. Testuinguru horretan, nazioarteko erakunde garrantzitsuek espetxeei buruzko neurri espezifikoak hartzera premiatzen dute. Horren adibide dira, besteak beste, Osasunaren Mundu Erakundea, Giza Eskubideen Goi Komisarioa eta Tortura eta bestelako tratu edo zigor krudel, anker edo apalesgarriak prebenitzeko Nazio Batuen azpibatzordea, Tortura Prebenitzeko Batzordea, Europako Kontseiluko Giza Eskubideen komisarioa eta Estatuko presoekiko giza eskubideen eta elkartasunaren erakunde eta elkarteak. Horiek guztiek azpimarratzen dute askatasuna gabetzearen aurrean alternatibak hartu behar direla, presoak espetxetik ateratzea barne, era berean premia espezifikoetara egokitutako arreta medikoa bermatu behar dela ere, batez ere, talde kaltebera edo arrisku-taldeei zuzendutakoa: adinekoak eta aurretiazko patologiak dituztenak.
Era berean, egiaztatu dugu Europako zenbait estatuk ildo horretako neurriak hartu dituztela, edo diseinatzen ari direla. Horiei dagokienez, Espainiako Estatua presoen tasa globalik altuena dutenen artean dago (126 preso 100.000 biztanleko), emakumeen ratio handienetakoa (presoen %7,5), atzerritarrak (%28,1), 50 urtetik gorakoak (%20), desgaitasun psikiko edo fisikoa dutenak (%5,17), bai eta espetxealdiaren batez besteko iraupen altuenetakoak (21 hilabete) ere. Beraz, uste dugu tarte handia dagoela, pandemiari eraginkortasunez aurre egiteaz gain, espetxeratze-estatistika aurrerakoiagoetara hurbiltzeko.
Jakin badakigu, Barne Ministerioak neurriak iragarri dituela hirugarren graduan dauden eta gaua espetxean igaro behar duten pertsonek kartzelara itzuli behar ez izateko. Baina kontrol telematikorako gabeziak direla eta, 3.000 preso ingururi bakarrik aplika dakiekeela.
Hala eta guztiz ere, uste dugu kutsadurak geldiarazteko eta birusaren hedapena saihesteko eskubideak murrizten dituzten neurriez gain (horien beharraz eta aukeraz inork ez du zalantzarik), Espetxe Erakundeetako Idazkaritza Nagusiak neurri alternatibo sakonagoak hartu beharko lituzkeela presoen osasuna bermatzeko, ahulezia bereziko kolektibo edo arrisku-talde batzuen irteera malgutuz, bai eta espetxetik epe laburrean aterako direnak, euren konfinamendurako baldintza egokiak izan ditzaten gainontzeko herritarrek duten egoera berdinean.
Hala, ekimen honen sustatzaileek uste dute guztiz lehentasunezkoa dela espetxetik ateratzeko neurri zorrotzagoak hartzea, presoak espetxeak ematen dizkien baino espazio osasuntsuagoetan, arreta eta zaintza baldintza profilaktikoagoetan eta osasun aldetik baldintza egokiagoetan egon daitezen.
Neurri horiek, lagungarriak dira birusa presondegietan ez zabaltzeko, osasun-baliabide urriak eta presondegietako tentsioa arintzeko, eta aldi berean, familia eta gizartearekin presoek dituzten harremanak errotu eta indartzeko. Espetxean egiaztatu diren kasuek zorigaiztoko amaiera izan baino lehen hartu behar dira prebentzio neurriok, gaur arte tamalez gertatu diren horietatik haratago ez joateko.
Espetxeetako araudiak hainbat bide eskaintzen ditu COVID-19aren arriskuagatik planteatutako salbuespenaren aurrean modu humanitarioan erantzuteko, hala nola hirugarren graduko sailkapen humanitarioa (PAko 104.4. artikulua eta KP 36.3), aurretiazko patologia serioak, kronikoak edo adinagatik larriagotuak (65 urtetik gorakoak) dituzten eta pandemiarekiko bereziki kalteberak diren pertsonei zigorra etxean bete dezatela agintzeko. Oro har, ZKko 86.4 artikuluan eta ZRko 100.2 artikuluan aurreikusitako modalitatea aplikatuko zaie; 3. graduan sailkatuta daudenei, edo lehenbailehen berrikusi beharko da gaur egun 2. graduan sailkatuta dauden eta baimenak hartzen ari diren eta gizarteratzearen aldeko pronostikoa duten pertsonen gradu-sailkapena, berehala 3. gradura iristeko.
Ildo beretik, ZKren 91. artikuluaren bidez, zigortutako pertsonen egoera indibidualak berrikusiko dira, eta Tratamendu Batzordeek baldintzapeko askatasunaren proposamena helaraziko diete epaitegiei, zigorraren hiru laurdenak bete dituzten barnekoei, berrerortzeko arrisku handirik ez dutenei edo/eta gizarteratzeko aldeko pronostikoa dutenei, hirugarren graduan sailkatu ondoren.
Horregatik guztiagatik, ERAKUNDE ADIERAZPEN hau aurkezten dugu behean sinatzen dugun udal taldeetako bozeramaileok, hurrengo udalbatzarrean eztabaidatua izan dadin, eta Espainiako Gobernua premiatzen dugu neurri hauek har ditzan:
1- Donostiako Udalbatzak Espainiako Gobernuari eskatzen dio, bere ahalmenak erabiliz, ordenamendu juridikoaren barruan eta nazioarteko erakundeen gomendioei jarraituz, presoak espetxetik ateratzeko neurri egokiak har ditzala, bereziki COVID-19ren aurrean kalte-beratasun berezia dutenak, zehazki, pandemia kutsatzearen aurrean arrisku-taldeak osatzeagatik 65 urtetik gorako adinagatik aurretiko patologia serioak, kronikoak edo larriagotuak dituztenak.
2- Donostiako Udalbatzak Espainiako Gobernuari eskatzen dio neurriak har ditzala, delituaren tipologia edo larritasunetik eratorritako inolako salbuespenik gabe, zigorraren hiru laurdenak bete dituzten presoak espetxetik ateratzeko, berrerortzeko arrisku handirik ez dutenak edo/eta gizarteratzearen aldeko pronostikoa dutenak, familia-baliabideekin edo hurbileko gizarte-inguruneko baliabideekin, konfinamendua gizartearen baldintza berberetan egiteko.
3- Donostiako Udalbatzak Espainiako Gobernuari eskatzen dio Osasun, Justizia eta Herrizaingo sailen arteko koordinazioa bermatu dezala, babes-neurriak orokortzeko, prebentzio sintomak aztertzeko eta espetxean dauden pertsonen diagnostiko azkarra egiteko. Berehala sare publikoko ospitaleetara bideratuko dira COVID-19 gaixotasunagatik positibo ematen duten edo sintomak dituzten pertsonak.
4- Donostiako Udalbatzak Espainiako Gobernuari eskatzen dio osasun-krisiak irauten duen bitartean berma dezala presoei informazioa emateko eskubidea, pandemiaren garapenari eta hartutako neurriei buruzko ezagutza eguneratua eta eskuragarria eskainiz, bereziki espetxeen barruan, birusaren hedapena prebenitzeko eta geldiarazteko. Era berean, presoen eta senideen arteko zeharkako komunikazioa hedatu behar da, telefono-deien doakotasunarekin, eta bideo-deien erabilera zabalduz gaixotasun edo familia-larrialdiagatik ezarritako egungo murrizketetatik harago.
5- Donostiako Udalbatzak Espainiako Gobernuari eskatzen dio, pandemia piztu aurreko normalizazioaren bila deseskalada hasten denean, kontuan har ditzala askatasunik gabe dauden pertsonak, eta arindu daitezela presoek beren familiekin eta abokatuekin zuzeneko komunikazioei berrekiteko erabakiak. Ildo horretan, beharrezko urratsak eman behar dira hala eskatzen duten presoak euren etxeetatik gertu dauden espetxeetara hurbiltzeko. Ez bakarrik beren eskubidea delako, baizik eta presoen komunikazioak normalizatzeko eragozpen erantsi bat delako. Presoak beren familiengana geografikoki hurbiltzea; horretarako, beharrezkoa da beste garraio-mota batzuen antzeko higiene- eta segurtasun-neurriak dituzten garraiobideak berreskuratzea. Hurbilketa hasi beharko litzateke etxetik urrunen dauden presoekin eta seme-alaba adingabeen gurasoekin.
Donostian, 2020ko maiatzaren 22an
Sinatzaileak:
Jon Insausti Maisterrena (EAJ/PNV taldeko bozeramailea), Reyes Carrere Zabala (EH Bildu taldeko bozeramailea) eta Aitzole Araneta Zinkunegi(Elkarrekin Donostia taldeko bozeramailea)
Komunikabide batean egindako adierazpenetan, uda honetan hirian auto-ilarak egotea nahi duela adierazi du, hiriko erdigunera iristen diren autoen kopurua, bere ustez, jarduera ekonomikoaren adierazlea delako.
EH Bilduk salatu du udalbatza-aretoaren erabilera antidemokratikoa eta Eneko Goiak Donostian ezartzen ari den gobernantza-eredu autoritarioa