AKTUALITATEA

| 2023-11-22 11:40:00

Hainbat txosten ofizialek jasotzen dituzten datuen arabera, Donostiako Udaleko udal-zaintzarako zerbitzuak hobetzeko tarte handia dago. EH Bilduk baliabide horiek berrikusi eta birbideratu behar dituela uste du, donostiarrak beren etxeetan zainduak izan daitezen, txosten horiekin koherenteak izanik. Gaur proposatzen duguna da 2024ko urtarrilaren 1etik aurrera bideragarria eta aplikagarria izango den neurri-sorta bat, zerbitzuaren kalitatean eta zaintzaileen baldintzetan hobekuntzak ekarriko dituztenak.

Gaur goizean hedabideei eskainitako agerraldian, Olaia Duarte zinegotzi eta senatariak adierazi du "garaiz" gaudela ahalik eta jende kopuru zabalanera iritsi asmo duen oinarrizko zerbitzua hobetzeko. Nolanahi ere, azpimarratu duenez, «euskal zainketa-sistemak hausnarketa sakonagoa egin beharko du, mugimendu feministarekin lerrokatuta egon beharko du, hala nola kolektiboak berak eta inplikatutako gainerako eragileak, foru-eskumeneko baliabideak eta Eusko Jaurlaritzarenak kontuan hartuko dituena, eta, era berean, zentro eta egoitzetako sistemaren erreforma aintzat hartuko duena».

Zaintzaz ari garenean, erantzukizun partekatuaz, lehentasun sozialez eta horien kostu ekonomiko eta pertsonalaz ari gara. «Eta familiak izan dira, oro har, baina bereziki emakumeak (amak, alabak, arrebak, bikotekideak), eginkizun hori beren gain hartu dutenak. Zereginen esleipen hori ikuspegi patriarkal oso sustraitutik egiten da, eta ikuspegi horri heldu behar zaio, zaintza formalaren eta soldatapekoaren baldintzetara eramanez», gogorarazi du.

Zainketa-beharrak handituz doaz, batez ere, hiri zahartuetan, hala nola Donostiakoan, non hiriaren zahartze-tasa % 25,3koa den eta biztanleria gaztea % 14 baino gehiago murriztu den azken bi hamarkadetan.

Gizarte Zerbitzuetako Zuzendarien eta Kudeatzaileen Elkarteak hil honetan bertan argitaratu duen mendetasunari arreta emateko sistemari buruzko txostenean islatzen den bezala, menpekotasunari arreta emateak atzera egin du EAEn; izan ere, itxaron-zerrenda handitu egin da zerbitzu jakin batzuk jasotzeko eskubidea izateko aitorpena lortzeko, baita eskubide hori aitortuta izanik ere, prestazioa jasotzeko zain daudenen zerrenda ere. Hain zuzen ere, zain zeuden 1.346 pertsona hil egin dira aurten urtarriletik maiatzera bitartean. Gainera, itxaron-zerrenda hori ez da murrizten ari, 2022tik % 4,7 igo baita.

Eskua luzatzen dugu zainketa-eredua eraikitzeko

Testuinguru honetan, gogoratu behar da EH Bilduk behin eta berriz aurkeztu dituela udal honetan zaintza eredu publiko eta duin baten aldeko proposamenak, hiriko hainbat gizarte-eragilerekin elkarlanean, azken 8 urteetan. Proposamenak, gainera, baztertu egin dira kasu gehienetan. «Azaroaren 30eko greba feministaren atarian, badirudi alkateak zainketei buruz hitz egin nahi duela, eta datuek eredua aldatzeko premia larria islatzen dute. Orain, eskua luzatzen dugu Donostiako etxez etxeko zainketen eredua eraikitzeko, hitz hutsak alde batera utzita, hala nola aste honetan EAJk aurkeztutako adierazpen instituzionala, lan-eskubideei buruz hitz egiten ez duena eta neurri zehatzak ekartzen ez dituena. Benetako neurri bideragarriei bidea ireki nahi diegu», azpimarratu du Duartek.

Joan den astean, Lakuako Gobernuak Tabakaleran zaintzei buruz antolatutako kongresuan, Eneko Goiak berak Donostia «bere ongizate-ereduagatik erreferente izatea» anbizioa azaldu zuen, «etxean arreta hobea emateko estrategia garatuz», Etxez Etxeko Laguntza Zerbitzuaren garrantzia aipatuz. Hala ere, bitxia da datuek erakusten dutena, aurrekontua nabarmen murriztu baita. Datu esanguratsu bat da zerbitzurako 2023an aurreikusitako dirutik (10.040.717 euro) 8.787.980,71 euro erabiliko direla azkenean. Eta hau zer dela-eta gertatzen da? Sistema publikoak ez dituelako familien beharrak asetzen, eta hauek sistema pribatura jotzen dute.

Udalak eta esleipena duen enpresak 2022-2023an egindako zerbitzuaren azterketatik eta Batzordean gizarte zerbitzuetarako zinegotziak berak hilabete honetan emandako datuetatik honako hau ondorioztatzen da:

-Zerbitzua aldi baterako eta premiaz soilik erabiltzen duten erabiltzaileen kopurua handitu egin da, laguntza pertsonaleko prestazio ekonomikoa lortu arte edo kontratatuta dituzten langile finkoen oporraldiak betetzeko. Horren erakusgarri da erabiltzaileen % 50ek 10 hilabete baino gutxiago gelditze dela zerbitzuan.

-Zerbitzua kontratatuta duten etxeen % 13,54an 30 minutuko arreta ematen da; horregatik, gora behera asko ematen dira langileen lanaldian. Gainera, astean 12 ordu eskaseko kontratu mugagabeak dituzte, horrek dakarren prekarietatearekin

-Handitu egin dira zerbitzuaren koordainketa handiena egiten duten erabiltzaileen bajak; izan ere, merkatu pribatuan kontratatutako zaintzak merkeagoak dira oraindik, zaintzaileen kaltetan.

2011-2015 legegintzaldian, Juan Karlos Izagirreren alkatetzapean, prezio publiko bat ezarri zitzaion lehen aldiz Etxez Etxeko Udal Laguntza Zerbitzuari, eta laguntzaileen lan-hitzarmena nabarmen hobetu zen.

Eta azken bi urte hauetan, Udal Gobernua Etxez Etxeko Laguntza Zerbitzua hobetzen saiatu bada ere iraupen luzeko zaintza-estrategia batekin, argi dago «ez dela nahikoa». Duartek zehaztu duenez, «estrategia hori auzo jakin batzuetako (Egia, Gros eta Ekialdeko barrutia) Etxez Etxeko Laguntza Zerbitzuaren erabiltzaileei bakarrik aplikatu zaie, eta 342 laguntzailetik 40ri, hau da, zerbitzua ez da zabaldu».

Emakumeen Etxean Sos Arrazakeriaren bitartez etxeko langileei arreta eta aholkularitza emateko zerbitzuari dagokionez (hilean 10 emakume inguru artatzen dira bertan), txostenetan lan-eskubideen urraketak jasotzen dira, besteak beste. «Kasu horietan, etxeko lanaren opakutasunak izugarri zailtzen du lan-baldintzen defentsan esku hartzea, eta hemen sartu behar du administrazio publikoak, batez ere langile horiek mendekotasun-legearen prestazio ekonomiko bati esker kontratatuta badaude», eskatu du Olaia Duartek.

2024tik aurrera aplikatu beharreko neurri zehatzak

«Borondate politikoa badago, neurri sorta hori posible da», defendatu du Duartek, mahai gainean jarri dituen proposamenei eutsi aurretik. Gainera, iragarri du EH Bilduk biharko Osoko Bilkuran aurkeztuko dituela transiziozko neurriak, datozen hilabeteetan jarraipena izango dutenak. Lanketa konpartitua izango da: hiriko kolektiboekin, hala nola sindikatuekin, etxeko langileekin, mugimendu feministarekin eta familiekin egindakoa izango baita.

1.- Etxeko Laguntza Zerbitzuari buruzko azterlan bat egitea, beheranzko joera aztertzeko, erabiltzaileak ez baitira 10 hilabete baino gehiagoz egoten zerbitzuan. Ondoren, 2019ko erregelamenduan eta prezio publikoan egin beharreko hobekuntzak proposatu beharko lirateke.

Zerbitzuaren helburuak zabalduta eta zaintza-premiak dituzten familia profil berriak txertatuta zerbitzua nabarmen hobetu daiteke, bai eta orduak handitu ere; izan ere, gaur egun, asteko 7 egunetan (astean 28 ordu) egunean 4 ordukoa da gehienezko prestazioa.

2.- Etxez etxeko Laguntza Zerbitzuan lan egiten duten zaintzaileei buruzko txosten bat egitea genero-ikuspegiarekin, haien lan-baldintzak eta behin-behinekotasunaren ondorioak aztertzeko. Gogoratu dezagun: 342 emakume dira, eta bataz beste 56 urte dituzte.

3.- Datorren urteko Hiri Ekonomiaren Barometroan, hiri-ekonomiaren atalean, zainketen sektoreari buruzko azterketa bat egitea, estrategikoa baita gure hiriaren ezaugarri demografikoen arabera.

4.- Iraupen luzeko zainketen estrategia etxeko langile guztiei aplikatzea eta baliabide teknikoak eta profesionalak handitzea udaleko gizarte-zerbitzuen zentro guztietan. Zaintza-premiak izan ditzaketen donostiar gehiagorengana iritsiko ginateke, eta arreta unibertsala eskainiko litzateke auzo guztietan.

5.- Hauskortasuna eta mendekotasuna auzoka mapeatzea, nork behar dituen zaintzak eta zer motatakoak baloratzeko.

6.- Emakumeen Etxean etxeko langileentzat eskaintzen den aholkularitza-zerbitzua zabaltzea eta lan hori egiten duten teknikei egokitutako azpiegitura bat ematea. Oso zaila da erantzun egoki bat ematea, gehienez 45 minutuko denbora-tartean langileen itxaropenak aseko dituena, eta are gehiago kontuan hartzen bada emakume horiek beren egoera kontatzeko eta modu aktiboan entzuteko beharra dutela.