AKTUALITATEA

| 2025-05-08 10:49:00

Etxebizitza sarbiderako zailtasuna ez da Donostiak bakarrik duen arazoa, baina, zalantzarik gabe, gehien pairatzen duen hirietako bat da. Etxebizitzaren prezioak gora egiten du urtetik urtera, eta bizikidetza-unitateen erosteko ahalmenak, berriz, behera. Egoerak asko kezkatzen gaitu eta EH Bildutik arduraz eta lehentasunez helduko diogu gaiari.

Indarrean dauden bi Etxebizitza legeez harago, udalgintzatik politika eraginkorrak egin daitezkeela uste dugu, are gehiago, erakundeen ardura dela, eta premiazkoa. Eta norabide horretan, Donostiako EH Bilduren udal taldetik proposamenak eta neurri zehatzak jarri ditugu mahai gainean azken urteotan eta, gaurkoan, Etxebizitza larrialdiari irtenbidea emateko Plan Integralarekin gatoz.

Ostegun goiz honetan hedabideekin egindako gosari informatibo batean partekatu ditu EH Bilduk egoera irauli asmoz diseinatutako neurriak, izan ere, Juan Karlos Izagirre udal taldeko bozeramaileak adierazi duen bezala, «orain arte egindakoen balorazioa ezin du positiboa izan helburuak ez direlako bete eta arazoa are larriagoa delako gaur egun. Egoerari buelta ematea da helburua, eta horretarako argi dago gauzak beste modu batera egin behar direla: begirada aldatzeko garaia da», esan du Ricardo Burutaran eta Itziar Iturri zinegotziekin batera eskainitako agerraldian.

Zer egin da orain arte arte?

Batetik, azken hamarkadetako apustu nagusia etxebizitza gehiago eta gehiago eraikitzea izan da, eskaintza handitzean prezioak kontrolatuko zirelakoan eta etxebizitzaren erosketa eskuragarriago bihurtuko zelakoan. Ez da horrelakorik gertatu. Etxebizitza berri asko eraiki den arren, azken 40 urteotan etxebizitza-kopurua % 45 hazi delarik (1986an 65.000 eta 2025ean 95.000), prezioek gora eta gora egin dute.

Eta bestetik, etxebizitza babestua egin bada ere, oso gutxi egin da. Une honetan etxebizitzaren parke guztiaren % 4 soilik da etxebizitza babestua kalifikazio iraunkorrarekin. «Oso urruti Europako hiriburu askorekin alderatuta eta baita 2023ko Etxebizitzaren Legeak jartzen duen helburutik ere; 2043rako % 20a izatea. Eta aurreikusi daiteke orain arte bezala jarraituz gero ehuneko hau gutxitzen joango dela, egiten den etxebizitza babestua bakoitzeko 1,5 libre egiten baitira», zehaztu du.

Honekin batera beste datu aipagarria: azkeneko 10 urtetan etxebizitza nagusiaren ehunekoa jaisten joan da, eta erabilera nagusia ez duen etxebizitzaren kopurua, berriz, 14.200 etxebizitzatik 16.000 etxebizitzara igo da.

Egindakoen artean, badaude zuzendu beharrekoak. Ez da erabili, salbuespen bakan batzuk salbu, lehentasunez erosteko edo atzera eskuratzeko eskubidea, eta espekulatzeko aukera eman da hasiera batean babes publikokoak ziren etxebizitzekin. Era berean, auzo biziaren ikuspegirik gabe, lotarako soilik diren auzo berriak eraiki dira, beharrezkoak diren ekipamendu, zerbitzu eta jarduera ekonomikorik gabe eta, zenbaitetan, hirigintza-jarduera berriak proiektatzen dira inguruko bizilagunekin aldez aurreko lanketarik egin gabe. Aipatu da ere etxebizitza hutsei ez zaiela aplikatu 2015eko Gasteizeko Legebiltzarraren Etxebizitza Legeak ahalbidetzen duen kanona edo tratamendu fiskalak etxebizitza erostea bultzatu duela, ez ordea alokairua.

Egin dira ere norabide egokian gauzak, adibidez, gazteak emantzipatzeko laguntzak onartu dira, baina baldintza batzuen ondorioz, kasu askotan ezin dira Donostian aplikatu (alokairuaren prezioak aurrez ikusitako maximoa gainditzen baitu). Alokabide programa ere ondo baloratu da, baina emaitzak eskasak izan ditu. Etxebizitza hutsei OHZri errekargoa ezartzea ere norabide onean hartutako erabakia izan da, eta gogoratu da hau EH Bilduri esker egin dela Donostian.

Zein balorazio egiten da?

Begibistakoa da emaitzak zeintzuk diren eta balorazioa da egindakoa ez dela nahikoa izan: inoiz baino zailagoa da etxebizitzara sarbidea, gentrifikazioa ematen da hainbat auzoetan, etxebizitza babestua minimoetan dago eta bizitzeko ez beste erabilera batzuk gailentzen ari dira (espekulatzeko edo inbertsio gisa), eta jabego handien presentzia geroz eta handiagoa da. Gaur egun, Donostian 5.073 etxebizitza daude jabego handien eskuetan (5 etxebizitza edo gehiagoren jabeak.

Eskura ditugun tresna politiko eta legalei uko egin gabe, anbizioz eta ausardiaz eragin behar dugu. «Horrek, zalantzarik gabe, aplikatu beharreko politiketan eta hartu beharreko erabakietan aldaketak eskatuko ditu -aurreikusi du Izagirrek-. Erakundeen arteko lan handia ere beharko da, eta hartzen diren erabakien araberako aurreikuspen ekonomikoa».

EH Bildutik bi arlo aktibatzea proposatzen dugu, eta biek ala biek eskutik helduta joan behar dute. Etxebizitza berriak egin beharko dira, baina baldintza batzuk betez, alde batetik; eta eraikitako etxebizitzetan eragin beharko da beste aldetik. Azken honen inguruan mintzatu da Itziar Iturri zinegotzia. «Eraikitako etxebizitzetan eragiteko proposamenak berritzaileak ez ezik, guztiz beharrezkoak dira egoerari buelta emateko. Ni Parte Zaharreko bizilaguna naiz, gune erabat saturatua. Grosen edo Erdialdean bezala, ez dago aukerarik etxebizitza berriak egiteko eta babestua ez da existitzen. Bizitzeko ez den beste erabilera duten etxebizitza asko daude, baita hutsak ere».

Etxebizitzaren sarbiderako Donostian dauden zailtasunez eta egoeraren larritasunaz hausnarketa sustatu nahi dugu eta neurriak martxan jarri. Ildo horretan kokatzen da EH Bilduren Udal taldeak erregistratu berri dugun Pleno monografikorako eskaera. Bertan jaso ditugu 21 neurri; batzuk ezagunak eta beste batzuk berriak, aurrenekoz proposatu ditugunak.

Ricardo Burutaranek neurri hauek azaldu ditu, proposamen berrien inguruko xehetasunetan zentratuz.

1.- Etxebizitza berriei dagokienez:

- Babes Publikokoak bultzatu eta lehenetsiko dira, edonola, lur gehiago ez artifizializatuz eta, horretarako, degradatuak dauden eremuak aprobetsatuz.

- Lur publikoei lehentasuna emango zaie, lehendik dagoena aprobetxatuz eta behar diren lurzoruak erosteko edo eskuratzeko inbertsioak eginez.

- Etxebizitza babestuen portzentaiak maximoetara eramango dira.

- Promozioetan herritarrak inplikatuko dira eta auzo biziak bermatuko dituzten ereduak sustatuko dira.

- Irizpide orokor gisa, gainera, ez da udal-lursailik salduko etxebizitza librea eraikitzeko, baldin eta BPEen aurreikuspena ez bada iristen gutxienez % 50era garatu beharreko hirigintza-jarduketetan.

- Garapen berri orok derrigorrez zehaztuko du bete beharreko egutegi bat kontutan hartuta aurreikusten diren zerbitzu, ekipamendu, jarduera ekonomiko, irisgarritasun eta hiri-garraioarekiko konexioak. Aldez aurretik eremuan gabeziak egonez gero, lekua biziberritu eta zeuden gabeziak konpentsatuko dira.

- Bideragarritasun ekonomikoa kalkulatzerakoan arreta berezia jarriko da salmenta librerako adierazitako prezioaren eta azken salmenta-prezioaren artean dagoen aldean. Eta behar izanez gero, honi buruzko neurriak hartu eta egin beharrekoak egitea.

- Etxebizitza publiko tasatua lehentasunez alokairurako erabiliko da, ezarritako baldintzak betetzen dituzten eta bizikidetza-unitatearen errenta-mailaren araberako prezioa ordainduko duten herritar guztiei horretarako aukera zabalduz. Edozein kasutan, alokairuaren prezioa ezingo da bizikidetza unitatearen diru sarreraren % 35 baino gehiago izan.

- Etxebizitzetan bizitzeko ez diren beste erabilerak ez dira onartuko, eta etxabeak jarduera ekonomikoetarako, zerbitzuetarako eta ekipamenduetarako prestatuko dira.

- Beste administrazio publiko bati lursailak lagatzearekin batera, alokairuan ahalik eta etxebizitza publiko gehien eskaintzeko konpromisoa har dezala eskatuko zaio, eta egikaritze-egutegi bat adostuko da.

- Etxegintzak dituen alokairuzko etxebizitza kasuetan, aldian-aldian, familia bakoitzaren egoera aztertuko da eta hitzartutako alokairu-prezioa doituko da, promozio berrietan zein zaharretan.

2.- Eraikitako etxebizitzari aplikatutako neurriei dagokienez, hiru dira lan ildo estrategikoak, borondate politikoa egonez gero, egingarriak direnak: etxe hutsak merkatura bideratzea, bizitzeko erabitzen ez diren etxeak berriro bizitzeko izatea eta kalifikazioaren formula erabiliz, babestuaren kalifikazioa ematea.

Gogoratu behar dugu, gainera, erakundeetan, Donostiako Udalean, Gipuzkoako Foru Aldundian zein Eusko Legebiltzarrean, gehiengo aurrerakoia dagoela, partekatzen duena etxebizitza ezin duela izan bizitzeko ez den beste erabilerarako, eta hori baliatu behar dugula neurri hauek aurrera atera ahal izateko. Hauek dira azaldutako neurri nagusiak:

- Baimenak iraungiz, gaur egun dauden erabilera turistikoko etxebizitzen kopurua murriztea eskatzen dugu.

- Lehenengo solairuetan eta hurrengoetan dauden jarduera ekonomikoak beheko solairuetara eraman daitezen sustatuko da, libre utzitako espazioak bizitegi-erabilerara itzul daitezen.

- Alokairuen gehiegizko prezioa mugatuko da erreferentziazko prezioen indizearen bidez.

- Jabeei ahalik eta bermerik handiena eskainiko zaie eta fiskalki onurak aztertuko dira.

- Kalifikazio-formularen bidez, lizentzia batzuk titulartasun pribatuko etxebizitza babestu gisa birkalifikatzera baldintzatuko dira, hala nola eraikinak birgaitzean, jasotze berriak egitean, etxebizitza-dentsitatea handitzean, etxebizitzak bereiztean edo lokalak bizitegi-erabilerara aldatzean. Proposamen hori HAPOren aldaketaren aurrerapenaren zirriborroan jasota dagoela gogorarazi behar dugu: datozen urteetan 4.400 etxebizitza babestura iristeko aukera aurreikusten du.