AKTUALITATEA

| 2022-02-21 13:24:00

EH Bilduk gaur aurkeztu du Uztaraba plan agroalimentarioa. Plan horren helburua da 2050ean Araban kontsumitzen diren elikagaien hiru laurden gutxienez tokikoak, jasangarriak edo ekologikoak izatea. Horretarako, 2030, 2040 eta 2050erako helburuak eta neurriak proposatzen dira, baita bost urteko talka plana ere, norabide horretan lehen urratsak egiteko. EH Bilduko bozeramaileak Kike Fdez de Pinedok eta Eva Lopez de Arroyabe prokuradoreak plan honen xehetasunak azaldu dituzte, eta orain sektoreko eragileekin partekatuko da.

Lehen, 2030erako, lurraldeko kontsumoaren %30 tokikoa, osasungarria eta jasangarria izatea lortu nahi da, trazabilitate ekonomikoa, soziala eta ingurumenekoa bermatuz; nekazaritza eta abeltzaintza ustiategien erdiak sistema agroekolokikoetarako trantsizio-ibilbide orri batean sartuta egotea, eta energetikoki autonomoak izatea; eta nekazaritza eta abeltzaintza ekoizpenaren %30 ekologikoa izatea, eta ongarri kimikoak (fitosanitarioak, etab.) erdira murriztea. Gaur egungo nekazaritzako eta abeltzaintzako ustiategi guztietan ekonomia eta ingurumen jasangarritasuna bermatzea, bizi kalitate duina ziurtatuz eta langile berriak sartuz, 2030erako lortu beharreko helburuen artean daude ere bai.

Helburu horiek lortzeko, 41 neurri hartzea proposatzen da, ekoizpenari, transtormazioari, banaketari, kontsumoari eta gobernantzari eragiten dietenak. Neurri horien artean, honako hauek azpimarratu behar dira: lurraldean Elikadura Kontseilua sortzea, nekazaritzako lurra babesteko Arabako agentzia bat sortzea, nekazaritzako eta ingurumeneko trantsizio ekologikoak sustatzea, Eskalmendin berrikuntzan eta prestakuntzan erreferentzia-zentro bat jarriz, tokiko elikagaiak jantoki publiko guztietan sartzea ekoizpen eta kontsumo kooperatiben bidez, eta nekazaritza eta abeltzaintzako ustiategi guztiak mantentzeko eta belaunaldien arteko erreleboa ziurtatzeko plana.

Baina, gainera, garrantzi berezia ematen zaie produktuen sozializazio, kontzientziazio eta etiketatze kanpainei, haien trazabilitatea bermatzeko, eta kontsumo orekatuagoa eta jasangarriagoa bermatzeko. Transformazioari dagokionez, eskualdeko zentroen sare bat sortzearen aldeko apustua egin da, ekoizpenak eraldatu eta dibertsifikatzeko, esnekiak, barazkiak, ogia, olioa, bertako garagardoa… egiteko zentroak bultzatuz. Eta hori dena produktuen banaketa ahaztu gabe.

Horretarako, ezinbestekoa da administrazio publikoen laguntza; izan ere, plan horren arabera, leihatila bakarra sustatu behar dute, ekoizleei aldaketa horietan laguntzeko, eta lehenengo sektorean landa inguruneko bizitza aukera bat ikusteko bideratze taldea sortu. Landa-garapeneko elkarteak (ADRak) bultzatu eta ahalduntzea, eta landa eremuaren eta gizarte osoaren arteko gizarte kontratua abian jartzea, lehenengo sektoreari balioa emateko eta landa eremuak bizirik mantentzeko.

Fdez de Pinedok eta Lopez de Arroyabek azaldu dutenez, Arabak baldintza egokiak ditu plan hau ezartzeko. Lurzoruaren %32 nekazaritzakoa da, 95.000 hektarea baino gehiago ditu landatuta, abeltzaintza ustiategiak 3.000tik gorakoak dira eta 187 ekoizle ekologikoak daude. Hala ere, sektorea krisi iraunkor batean bizi da: ekoizpen-kostuen azpitik saltzen da, eta elikadura ohitura berrien ondorioz, erosketaren %60 supermerkatu eta hiperkermatuetan egiten da.

Hala ere, badira agertoki horretara mugitzen lagunduko luketen faktoreak. Lehenik eta behin, larrialdi klimatikoak dagoeneko esku hartzera behartzen du, eta co2aren emisioak urtean %7 murriztea planteatzen da. Bigarrenik, EBk abiarazitako “baserritik mahaira” “farm to fork” estrategia, non 2030erako bete beharreko zenbait helburu planteatzen baititu. Horien artean, honako hauek azpimarratu behar dira: ekoizpenaren %25 ekologikoa izatea, ongarriak eta plagizidak erdira murriztea, elikagai jasangarriagoak eta dieta osasungarriagoak eta elikagarriagoak sustatzea, elikagaien iruzurraren aurka borrokatzea, elikagaien hondakinak murriztea… COVIDen krisi soziosanitarioa; produktuen, gai kritikoen, txipen edo elikagaien hornikuntza arazoak; eta petroleo eta gasaren garestitzeak ohartarazi dute tokiko produktu horiek garrantzi handia dutela eta bestelako eredu batera trantsizio bat egin behar dela. Horrez gain, gero eta kezka handiagoa dago landa-mundua ematen ari den despopulazioak eta lurralde desorekaz eta gizarteak gero eta apustu handiagoa egiten du, bai eta ekoizleek ere, tokiko eta nekazaritzako elikagaien sistema ekologiko baten alde eta osasunaz eta elikaduraz arduratzeko.

Sektorea krisi sakonean murgilduta dagoela ikusita, Uzatabarak bost urteko talka-plana ere jasotzen du, 2022tik 2026ra bitartean aplikatu beharrekoa, 18 neurrirekin:

1. Arabako Elikagai Kontseilua eta Elikadura Kontseiluak sortzea kuadrilla guztietan (600.000 €).

2. Berehalako SOS plana egitea, jardunbide egokiak ziurtatzen dituzten nekazaritzako eta abeltzaintzako ustiategi estentsibo guztien mantentze-lanak ziurtatzeko (4.000.000 €).

3. Jantokietan tokiko elikagaiak, freskoak, osasungarriak edo ekologikoak lehenesteko estrategia (100.000 €)

4. Eskalmendi nekazaritzako trantsizio ekologikoetarako zentroa (4.000.000 €)

5. Ardoaren Etxea (1.000.000 €)

6. Nekazaritzako elikagaien industrialdea abiaraztea Aiaraldean, sakrifiziorako eremu batekin, lurraldeko abeltzaintzari zerbitzua emateko. (3.000.0000 €)

7. Lautadako Transformazio Zentroari bultzada ematea eta eskualdeko nekazaritzako elikagaiak eraldatzeko zentroen sarea sortzea (1.000.000 €)

8. Arabako Ogia proiektua (300.000 €)

9. Lurren banku publikoa eta bultzada - dibertsifikazioa (800.000€)

10. Frutagintza plan bat prestatzea, alderdi hauek kontuan hartuko dituena: (500.000 €)

11. Astegietako merkatua bertako produktuak banatzeko zentro bihurtzea. (3.000.000 €)

12. Kooperatibak edo ekoizleen elkarteak sortzen laguntzea, elikagaiak banatu eta merkaturatzeko.

13. Ekonomatuen sarea, kontsumo kooperatibak eta tokiko produktuen eta produktu ekologikoen merkatuak sortzea. (200.000 €)

14. Ekonomia zirkularra garatzea (1.400.000 €)

15. Tokiko kontsumoa, iraunkorra, osasungarria eta arduratsua sustatzeko plana sortzea.

16. Langile berriak prestatzeko eta sustatzeko plana.

17. Hirigintzako egokitzapena eta araudia nekazaritzako elikagaien estrategia jasangarrira.

18. Herritar guztiek elikadura osasungarria eta bidezkoa izateko eskubidea bermatzea.