AKTUALITATEA

| 2023-11-17 00:00:00

Garai nahasiak bizi ditugu. Egiturazko aldaketen garaiak, gero eta ziurgabetasun handiagoko testuinguru batean. Garaiko erronken metaketari (deskarbonizazioa, erronka demografikoa, digitalizazioa...) gehitu behar zaizkio kapitalismo neoliberalaren zikloaren amaiera, kutsu supremazistako mugimendu autoritarioen gorakada eta hainbat krisiren kateatzea (finantzak, pandemia, gerrak, inflazioa).

Globalizazioaren hamarkaden ondoren, agerikoa da testuinguru orokorrak eragin zuzena duela gure tokiko errealitatean. Baina kontrako norabidean, tokiko praktikatik bideak egiten has daitezke, oraindik eraikitzeke dagoen errealitate berri batera ahalik eta modu ordenatuenean igarotzeko.

Ideia hori da EH Bilduren azken legealdietako ekintza politikoa gidatzen duena. Denbora daramagu esaten Araban, herrialdeko gainerako herrialdeetan bezala, gure sare sozioekonomikoan eraldaketa sakonak eskatzen dituzten erronkei aurre egin behar diegula, bai maila publikoan, bai pribatuan. Hamarkadak luzatuko diren trantsizioei egin behar diegu aurre, eta, beraz, akordio politiko-sozial zabalak behar dira eta arrakasta bermatuko duen ibilbide-orri partekatu bat da ere bai.

Bien bitartean, lurraldeko erakunde nagusiek inertzia-dinamikei eusten diete, gero eta premiazkoagotzat jotzen diren eraldaketei erabakitasunez eta are gutxiago partekatuz ekin gabe. Hamarkadetako atzerapena pilatu dugu gutxieneko anbizioaren politiken diseinuan eta inplementazioan. Ikuspegi estrategikorik eta anbiziorik ezak posizioak galtzera garamatza ezinbestean, eta, ekintza ezagatik, beharrezko aldaketak egitea zailtzen dute. Eraldaketa horiek egitateen bidetik hasi dira baina ibilbide-orririk gabe, planifikaziorik gabe eta, gutxienez, kontrolik gabe.

EH Bilduk urteak daramatza herrialdeko alderdi politiko guztiei eskatzen, orain arte arrakastarik izan ez arren, gutxieneko akordioak lortzeko elkarrizketa zintzoa izateko beharra, lurraldearen erronka handiei ekiteko.

4+1 dira, gure ikuspuntutik, elkarrizketa politiko-sozialak une historiko honetan izan beharko lituzkeen erronkak.

1. ONGIZATEA

Azken hamarkadetan, degradazio nabarmena gertatu da herritarrek herritarren ongizatea eta bizi-proiektu duin baten garapena bermatzen duten zerbitzuetarako duten sarbidean. Oinarrizko eskubideek (osasuna, hezkuntza, gizarte-babeseko eta zaintzako sistema, etxebizitza...) azken hamarkadetako joera aldatuko duen inflexio-puntu bat ezartzea eta irismen luzeko politikak ezartzea eskatzen dute, herritar guztientzako ongizate-estatu unibertsala berreraikitzeko.

2. ABERASTASUNAREN BANAKETA

Aberastasunaren banaketan dagoen desberdintasuna nabarmen bizkortu da 2008an finantza-krisia izan zenetik. Desberdintasun sozialak, gizartearen geruza zabalek hilaren amaierara iristeko dituzten zailtasunak, azken batean, prekarizazio soziala, modu kezkagarrian areagotzen ari dira. Premiazkoa da inflazioari, erosketa-saskiaren garestitzeari, energiaren prezioari, hipotekei eta erregaiei aurre egiteko mekanismoak ezartzea. Gizarte baten egoera ekonomikoa arintzeko mekanismoak ezarri behar ditugu; izan ere, gizarte horretan, gero eta modu orokorragoan, diru-sarrera arruntak ez dira iristen eguneroko beharrei erantzuteko, eta, horren ondorioz, aurrezkiak murrizten dira kasurik onenean, eta pobrezia mugatzen da okerrenean.

Zentzu horretan, erreforma fiskal sakon baten beharra, lan baldintza eta diru-sarrera duinen beharra eztabaida politikoaren erdigunean daude eta egon behar dute.

3. TRANTSIZIO EKOSOZIALA

Larrialdi klimatikoa eta erregai fosilen aroaren agortzea hemen dira jada, eta gobernuan dauden alderdien aurreikuspen eta aurrerapen faltak kudeaketa zaileko agertoki konplexu batera ekarri gaitu. Energia berriztagarria eskala handian sortzeko proiektuei buruzko polemikan oinarritzen da eztabaida, baina deskarbonizaziorako trantsizioak gure eredu sozioekonomiko osoa inplikatzen du: gure energia-kontsumo globala murriztea, eraginkortasunaren eta aurrezkiaren bidez; errekuntza-motorren automozioan eta erregai fosilekiko mendekotasun handia duten sektoreetan oinarritutako industria-eredua birmoldatzea; joan-etorriak murriztu eta modu kolektibo elektrifikatuetara bideratuko dituen mugikortasun-eredu berria…  Era berean, ekoizten dugunaren esportazioan eta kontsumitzen dugunaren inportazioan oinarritutako nekazaritza-eredu jasanezin bat eraldatu behar dugu, hurbileko kontsumoa eta elikadura-subiranotasuna lehenetsiko dituen eredu bat sortuz. Eraldaketak atzeraezinak dira eta ez dago alternatibarik. Premiazkoa da maila eta akordio guztietako eztabaida soziala, ahalik eta modu ordenatuenean ekiteko.

4. LURRALDE-OREKA

asteizen makrozefaliak desoreka handiak sortzen jarraitzen du lurraldean, eta horiek zuzendu egin behar dira politika ausarten eta sortzaileen bidez. Arabako landa-eremua biziberritzeko, mugikortasuneko, zerbitzuetako, azpiegituretako, etxebizitzako, enpleguko, aisialdiko eta kulturako politika berriak behar dira. Landa-eremua bizi-proiektu berrien eremu erakargarri eta bideratzaile bihurtuko duten politika berriak, hiriburutik urrunen dauden eskualdeen despopulazio-arriskua arintzen lagunduko dutenak.

Bide horretan, funtsezkoa da tokiko erakundeen eskumenak zentralizatzeko etengabeko dinamikei (gizarte-zerbitzuak, uraren kudeaketa, hondakinen kudeaketa...) behin betiko uztea eta kontzejuen, udalerrien eta koadrilen ahalduntzea behin betiko bultzatzea. Toki erakundeak ahaldundu behar dira, subsidiariotasun-printzipioaren bitartez eta eskumen propioak ezartzea errazteko, beti ere nahikotasun ekonomikoan oinarritutako finantzaketa-eredu baten bidez.

4+1. BALIOEN BORROKA

Ziurgabetasun eta ezegonkortasun garai hauetan, are beharrezkoagoa da borroka ideologikoa biderkatzea. Oraindik harrapatu ez gaituen arren, gure herrialdea eta gure herria ez daude eskuin muturreko mugimendu politiko autoritarioen goraldi globalaren arriskutik salbuetsita.

Berdintasuna, feminismoa, aniztasuna, subiranotasuna eta gure nortasunaren eta balioen babesa bezalako balioetan egindako borroka ideologikoa da eskuin muturraren aurkako txertorik onena. Ezinbestekoa da gure gizartean hain sakon errotuta dauden balioak sustatzea eta babestea, eta balio horiek kontzientzia politikoa pizten duten belaunaldi berrietara zabaltzea. Erne ibili behar gara.

Aurrekontuen eztabaidarekin hasi da legealdi berria udal- eta foru-erakundeetan. Lehen eztabaida honetan alderdi politikoen ikuspegia eta gobernuen elkarrizketarako eta akordiorako gaitasuna sumatzen hasiko gara. Inertzia-politikak alde batera uzteko eta unean uneko erronka handiei erantzungo dieten eta gizarte gisa posizioak berreskuratzeko aukera emango diguten egitura-aldaketak egiteko borondatea izango dugu, edo ez. EH Bilduk arduraz eta anbizioz ekin dio eztabaidari, etorkizuneko aukera bakarra akordio zabalak ehuntzea baita. Ez dago beste aukerarik.